Öz

Bu çalışma, Türkiye’de öğrenim gören uluslararası öğrencilerin yükseköğretim istemlerini etkileyen faktörleri inceleyerek, uluslararası eğitim talebine neden olan öğrenci hareketlerini çeşitli istatistikî verilerle ortaya koymaktadır. Araştırma tarama modelini esas almaktadır. Araştırmanın çalışma evrenini, 2011-2012 yılında, Ankara’daki üniversitelerde yükseköğrenim gören uluslararası öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırma evreninden ‘uygun örnekleme yöntemi’ kullanılarak seçilen 545 öğrenci, araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Araştırmada yüzde, frekans, aritmetik ortalama ve standart sapma analizleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçları Türkiye’de uluslararası öğrenci çekmeye yönelik sistematik bir politika yaklaşımın oluşturulmadığını, öğrencilerin dil yetersizliğinden dolayı derslerinde başarısızlıklar yaşadıklarını, sosyal uyum sağlamada güçlük çektiklerini ve en önemlisi ekonomik yetersizlik sorunu yaşadıklarını göstermektedir. Tüm bu sorunlara karşın Türkiye’de öğrenim gören öğrencilerin çoğunluğu Türkiye’deki mevcut eğitimden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin memnuniyetlerini sürdürmek ve geliştirmek için uzun ve kısa erimli stratejik kamusal politikaların oluşturulmalıdır. Katılımcıların yarısından çoğunun Türkiye’ye ilişkin olumlu algılarının bir tercih nedeni olduğu görülmekle birlikte, öğrenciler genel olarak Türkiye’ye olan kültürel yakınlığında nitelikli bir yükseköğrenim sağlama ve ekonomik bakımdan gelişmiş bir ülke olmasından dolayı Türkiye’yi tercih ettikleri saptanmıştır.
Anahtar Sözcükler: Üniversite, Uluslararası öğrenciler, Uluslararası eğitim talebi, Yükseköğretim, Türkiye

 

*Araştırmanın verileri Somayyeh RADMARD tarafından hazırlanan doktora tezinden ve Prof. Dr. Hasan Hüseyin AKSOY’un önerilerinden elde edilmiştir.

*Anket geliştirme sürecinde çeşitli alanlardaki uzmanlardan (eğitim ekonomisi, eğitim programı, ölçme değerlendirme, eğitim yönetimi, halk eğitimi) geri bildirimler alınarak gerekli düzenlemeler yapılmış ve anketin uygulama formu oluşturulmuştur. Anket için 18 uzmanın (Prof. Dr. Kasım KARAKÜTÜK, Prof. Dr. Ayşe DEMİRBOLAT, Doç. Dr. Hasan Hüseyin AKSOY, Doç. Dr. Naciye AKSOY, Prof. Dr. Nejla KURUL, Prof. Dr. Ali BALCI, Prof. Dr. Işıl ÜNAL, Y. Doç. Dr. Seçkin ÖZSOY, Y. Doç. Dr. İkbal YETİŞİR, Prof. Dr. Rıfat MİSER, Prof. Dr. Meral UYSAL, Fevziye SAYILAN, Prof. Dr. Yasemin KEPENEKÇİ, Doç. Dr. Seher SEVİM, Dr. Selma KAYA, Dr. Nurettin BELTEKİN, Araştırma Görevlisi Yalçın ÖZDEMİR ve Araştırma Görevlisi Halil BUYRUK) görüşü alınmıştır.

GİRİŞ

Dünyada yükseköğretimdeki rekabetin ülkelerin sınırlarını aşarak küresel bir boyut kazandığını görmekteyiz (Güçlü, 1997; Sugimura, 2008; Varghese, 2009; Kasapoğlu et al., 2009; Ward & Masgoret, 2004). Genç nüfus oranının yüksek olduğu gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere doğru aşırı yükse köğrenim talebi oluşmuştur. Bunun karşısında yükseköğretim kurumları çok fazla esneklik kazanmasına rağmen hükümetler bütçelerini buna paralel olarak artırmamışlardır. Bu yüzden akademik dünya bir sürprizle karşılaşmıştır (Günay, 2003). Bu doğrultuda ülkelerin yükseköğretim sistemleri öğrenci hare ketliliğine giderek daha çok önem vermeye başlamışlardır (Yükseköğretim Kurulu, 2007). Önceleri kültürel ve politik geliş meler daha sonra eğitim sistem ve politikalarının geliştirmesi amaçlardan uzaklaşılarak finansal amaçlara yönelme olmuştur. Değişim programlarının yanında küreselleşen ekonomiye ayak uydurmak için müfredatlarını da uluslararası hale getirmiş ve daha sonra çevrimiçi programlara yönelmişlerdir (Bennell & Pearce, 2003). Kısa süreli öğrenci ve akademik personel hare ketliliği ile birlikte lisans ve lisansüstü öğrenim için yabancı ülkelere uzun süreli giden öğrenci sayısı sürekli olarak bir artış göstermiştir (Bennell & Pearce, 2003). 2000’li yıllar itibariyle yükseköğretimin kitleselleşmesi, küresel piyasaya açılması ve uluslararasılaşması ile üniversitelerin bilgi endüstrilerine dönüşmesi de diğer gözlemlerden biri olarak belirtilmektedir (Gibbons, 1998). Kısa ve uzun süreli öğrenci ve akademik per sonel hareketliliğindeki artış ve yükseköğretimin özelleşmesi uluslararası düzeyde rekabete dayalı bir yükseköğretim pazarı yaratmıştır. Bu gelişmenin diğer önemli nedenlerinden biri olarak dünya ölçeğinde yükseköğretime ilginin artması, farklı seçenekler yaratılarak yükseköğretim olanağının artması ve mesleklerin küreselleşmesi gösterilmektedir. DidouAupetit (2002)’e göre gelişmiş bir yükseköğretim sistemine sahip olan Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Kanada, uluslararası eğiti mi satılabilecek bir hizmet ve pazar mantığına dayalı mali bir kaynak olarak görmektedir. Scott’a (2002) göre ABD’de şirket üniversitelerinin çoğalması yükseköğretimin ticarileşmesinin en güçlü nedenidir. 2002 yılında yaklaşık iki milyon öğrencinin kendi ülkesi dışında eğitim arayışı içinde olduğu görülmektedir. Bunun 1/4’ünden fazlası ABD’yi tercih etmekte, bu tercihin ABD ekonomisine 12 milyar dolardan fazla bir katkısı olduğu tahmin edilmektedir. 2000–2001 dönemleri arasında uluslararası öğrencilerin yarım milyondan fazlası ABD’de, 200 binden fazlası İngiltere’de, 185 bini Almanya’da ve 135 bini Fransa’da ve kalan binlercesi de diğer gelişmiş AsyaPasifik ve Avrupa ülkelerinde eğitim görmektedir (Yepes, 2006). Uluslararası öğrencilerin en yoğun olduğu ülkeler Avrupa ülkeleri olup Avrupa ülkelerinde 831.000 olan yükseköğretime kayıtlı öğrenci sayısı 2007 yılında bir milyona yaklaşmıştır. Ancak bu öğrencilerin yaklaşık olarak yarısını AB üyesi ülkeler arasında hareketliliğe fırsat veren Eras mus öğrencileri oluşturmaktadır (Yükseköğretim Kurulu, 2007). Aynı zamanda OECD ülkelerinde yükseköğrenim gören ulusla rarası öğrencilerin sayısı son 20 yılda iki katına çıkmış ve 1.6 milyonu geçmiştir (Yükseköğretim Kurulu, 2007). Bu ülkelerden ABD %30, İngiltere %14, Almanya %13 ve Fransa ise %9 ile ulus lararası yükseköğrenim gören öğrenci oranı yüksek olan ülkeler arasındadır (OECD, 2004). Üniversitelerdeki bu yeni durum, merkezçevre ilişkilerine dayalı değerlendirildiğinde, gelişmiş merkez ülkeler ya da uluslararası kuruluşlar lehine ekonomik girdi sağlarken gelişmekte olan ülkeler açısından kıt kaynakların gelişmiş ülkelere akışını sağlamaktadır. Asya ve Afrika’dan özel ya da burslu binlerce öğrenci yükseköğretim için gelişmiş ülke lere yönelmişlerdir. Bu konuda Türkiye hem öğrenci çeken hem de öğrenci gönderen bir ülke olarak görülmektedir. Türkiye’ye gelen öğrencilerin büyük kısmı “Türkî Cumhuriyetler” ile “Türk ve Akraba Topluluklarından” gelen öğrencilerden oluşmaktadır. 2009 yılında bu ülkelerden gelen öğrenci sayısı 5973’tür (MEB, 20092010). Böylece eğitimin uluslararasılaşması teknoloji transferlerini ve kültürler arası iletişimi de artırmaktadır. Eğitim hizmetlerinin uluslararası piyasadaki büyüklüğü ise eğitim– öğretim sunma, programlarını zenginleştirmenin yanında kişi başı eğitim–öğretim maliyetlerinin düşürülmesine ve yerli/ yabancı öğrencilerden talep edilen ücretlere de yansımaktadır (Sağırlı, 2005). Bu doğrultuda, bazı ülkelerde hükümetler ve yükseköğretim kurumları uluslararası öğrenci oranını artırmak için açık teşvikler yapmaktadır. Bu stratejiler ulusal yüksek eğitimin reklamını, finansmanını ve uluslararası öğrencilere yardımcı olmayı da içermektedir. Türkiye’de de son yıllarda artan bu hareketlilik ve küresel politikalardan etkilenerek üni versitelere daha fazla uluslararası öğrenci gelmesi için bir dizi kararlar alınmıştır. Uluslararası öğrencilere tüm üniversitelerde öğrenim görme olanağı verilmiş ve uluslararası öğrencileri kabul etmek isteyen üniversitelerde ön lisans ve lisansta birinci öğretim, ikinci öğretim, uzaktan eğitim ve açık öğretim prog ramlarında uluslararası öğrenciler için kontenjan ayrılmıştır. Üniversitelerce belirlenecek koşul ve esaslara, yurt dışından gelecek öğrencilerin maddi olanaklarının Türkiye’de yükseköğ renimlerini sürdürmeye olanak tanıması amacıyla maddi bir güvence miktarı eklenmiştir. Yurt dışından gelecek öğrencilerin tercihlerinde üniversitelerini seçmelerine imkân sağlamak üzere üniversiteleri tanıtıcı doküman ve kataloglar hazırlanmış, üniversitelerin yurtdışında eğitim fuarlarına katılmaları teşvik edilmiş ve başvuran veya gelen öğrencilere yardımcı olmak amacıyla üniversiteler bünyesinde uluslararası öğrenci ofisleri açılmıştır. Bu durumun uluslararası öğrencilerin Türkiye’ye geli şini kolaylaştırması ve artırması beklenmektedir. Bu araştırma nın amacı, Türkiye’de öğrenim gören uluslararası öğrencilerin yükseköğretim istemlerini etkileyen faktörleri incelemektir. Bu amaca yönelik araştırmanın alt amaçları aşağıda belirtilmiştir;

1. Uluslararası öğrencilerin Türkiye’deki üniversiteleri talep etme nedenleri nelerdir?
2. Uluslararası öğrencilerin üniversite ve branşlar konusunda ki talep dağılımı nasıldır?
3. Uluslararası öğrencilerin, eğitimlerini Türkiye’de sürdürme lerinin sebepleri nelerdir?
4. Öğrencilerin, Türkiye’deki eğitimlerini etkileyen olumlu olumsuz faktörler nelerdir?
5. Uluslararası öğrencilerin Türkiye’deki öğrenimleri sırasında yaptıkları harcamalar, bunları karşılama kaynakları ve har cama kalemlerine göre dağılımları nasıldır?
6. Uluslararası öğrencilerin Türkiye’deki üniversitelerce kabul koşulları ve Türkiye’ye geliş biçimleri nelerdir?
7. Öğrenciler ülkelerine dönme konusunda nasıl bir eğilim ve düşünceye sahiptir?
8. Uluslararası öğrenciler Türkiye’deki yükseköğretim dene yimlerinin kendi ülkelerine sağlayacağı katkı konusunda ne düşünmektedir?
9. Uluslararası öğrencilerin, Türkiye’de aldıkları eğitimi ülkele rinde kullanma olasılıklarına ilişkin görüşleri nedir?

YÖNTEM

Bu araştırma, Ankara’daki dört devlet üniversitesinin (Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Ortadoğu Teknik Üniver sitesi, Gazi Üniversitesi) lisansüstü programlarında öğrenim gören uluslararası öğrencilerin uluslararası eğitimi tercih sebeplerine ilişkin görüşlerini anket yoluyla elde etmeyi amaç layan tarama modelinde betimsel bir çalışmadır.

 Evren ve Örneklem
Araştırmada evrenden örneklem alma yöntemi olarak olası lık dışı örnekleme türlerinden “uygun örnekleme yöntemi” kullanılmıştır. Bu yöntem evrenden zaman, ekonomi ve diğer nedenlerden dolayı belli bir temsilin sağlanmasının zor oldu ğu durumlarda ortak karakteristikleri taşıyan kişilere anket uygulanması şeklinde uygulanan bir örneklem yöntemi olarak tanımlanabilir (Balcı, 2001; Aziz, 1990; Cohen et al., 2001). Bu çalışmanın evreni 20112012 öğretim yılında Ankara’daki dev let üniversitelerinde lisansüstü programlarında öğrenim gören uluslararası öğrencilerdir. Öğrencilerden belli bir örnekleme ulaşma imkânı bulunamadığı için ulaşılan her Ankara’daki dev let üniversitelerinde uluslararası lisansüstü öğrencisine anket uygulanmıştır. Araştırma için Ankara, Gazi, Hacettepe, Ortado ğu Üniversitesi, Gazi TÖMER ve Ankara TÖMER’den ulaşılan 545 uluslararası öğrenciden oluşan bir örneklem oluşturulmuştur.

Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi ve Uygulanması
Verilerin toplanmasında, uzmanların görüşü alınarak gelişti rilen bir anket kullanılmıştır1. Anketin geliştirilmesi sürecinde alan yazın taramasından elde edilen bilgiler, araştırmacının gözlemleri ve ilk ön görüşmeler ışığında hazırlanmıştır. Öğrenci anketi, kişisel bilgiler ve üniversiteye ilişkin görüşler olmak üze re iki bölümden oluşmaktadır.
“Kişisel Bilgiler” ile ilgili bölüm; 1. Üniversite, 2. Cinsiyet, 3. Yaş, 4. Ülke, 5. Medeni Durum, 6. Önceki Öğrenimini Gördü ğü Ülke, 7. Enstitüsü/Fakültesi, 8. Bölümü, 9. Eğitim Dili, 10. Eğitim Durumu, 11.Öğrenim Yılı, 12. Üniversite Başarısızlığı,
13. Öğrencilerin Geliş Kapsamları, 14. Dil Düzeyi, 15. Ailelerin SosyoEkonomik Yapısı, 16. Eğitime Harcama Miktarları ve Gelir kaynakları, 17. Üniversiteyi Tercih Etmelerine İlişkin Bilgi Kaynakları, 18. Türkiye ve Türk Üniversitelerini Tercih Etme Nedenleri 19. Diğer Ülkelerde Öğrenim Yapma Olanaklarını belirlemeye yönelik sorulardan oluşmaktadır. “Üniversiteye İlişkin Görüşler” ile ilgili bölümde 1. öğrencilerin mevcut eği timlerine ilişkin değerlendirmelerinde 11 madde, 2. Öğrenci lerin Türkiye’deki eğitimlerinin etki ve değerine ilişkin görüşleri de 11 madde olmak üzere toplam 20 madde bulunmaktadır. Anketteki her bir madde, beşli Likert dereceleme ölçeğine göre “tamamen katılıyorum”, “büyük ölçüde katılıyorum”, “kısmen katılıyorum”,“ çok az katılıyorum” ve “hiç katılmıyorum” biçi minde yapılandırılmıştır.

Verilerin Çözümlenmesi
Anket maddelerine verilen yanıtlardan frekans ve yüzde dağı lımları elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlar ‘kişisel bilgiler’ ve ‘üniversiteye ilişkin görüşler’ olarak tasnif edilmiştir. Bu bölüm lerde elde edilen veriler yüzde ve frekans ve ortalama olarak hesaplanmıştır.

BULGULAR ve YORUM
Bu bölümde araştırmanın bulguları ‘kişisel bilgiler’ ve ‘öğren cilerin üniversiteye ilişkin yorumları’ olmak üzere iki ana başlık altında toplanmış ve elde edilen yüzde, frekanslar ve ortalama yardımı ile araştırmanın alt amaçları bağlamında yorumlanmış tır.
 

Tablo 1: Katılımcıların Cinsiyet, Yaş, Medeni Durumlarına Göre Dağılımı

 

Tablo 1’de öğrencilerin cinsiyet ve yaş dağılımlarına bakıldığın da, Türkiye’ye eğitim için gelen uluslararası öğrencilerin büyük bir kısmının %72.2 oranla erkekler olduğu ve (%48.6) 2125 yaş grubu aralığında oldukları görülmektedir. Uluslararası öğrenci lerin %30.9’u ise 20 ve altı yaş grubundadır. Öğrencilerin büyük bir kısmı %94.1’lik oranla bekâr olduklarını belirtirken, %5.9’u evli olduklarını belirtmiştir.

 

Tablo 2: Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Geldikleri Ülkeye Göre Dağılımları

Tablo 2’de verilen örnekleme giren grubun ülkelerine ilişkin dağılım incelendiğinde, öğrencilerin %35.4’lük en büyük oranı Orta AsyaTürk Cumhuriyeti ülkelerinden gelmektedir. İkinci sırada ise %28.5’lik oranla Orta Doğuİslam ülkelerinden gel mektedir. Doğu Avrupa ve Balkan ülkelerinden gelen öğrenciler %14.3 oranındadır. Afrika ülkelerinden gelen öğrencilerin oranı %10.8’dir. Buna göre, en çok öğrenci Orta Asya ve Orta Doğu kökenli öğrencilerden olmaktadır.

Tablo 3: Öğrencilerin Öğrenim Durumlarına Göre Dağılımı 

Tablo 3’de öğrencilerin %55.8’lik büyük bir kısmı lisans öğre nimi için Türkiye’de olduklarını belirtirken, bu oranı %14.3 ile yüksek lisans öğrencileri izlemiştir.

Tablo 4: Araştırmaya Katılan Uluslararası Öğrencilerin Bölümlerine Göre Dağılımları 

Tablo 4’de uluslararası öğrencilerin okudukları bölümlere göre dağılımı incelendiğinde, öğrencilerin %34.5’inin tıp, %32.2’sinin sosyal bilimlerde ve %16.8’inin ise mühendislik bölümlerinde öğrenim gördükleri ortaya çıkmıştır.

 

Tablo 5: Uluslararası Öğrencilerin Türkiye’ye Geliş Kapsamları 

Tablo 5’de araştırma alanında uygulanan anket çalışmasına katılan kişilerin %68.8’inin Türkiye devlet bursu aldığı görülür ken, %22.1’i ise kendi hesaplarına öğrenim gördüklerini belirtmişlerdir.

 

Tablo 6: Öğrencilerin Türkçe Öğrenimlerine İlişkin Öğrenme Kaynakların Dağılımı*Birden fazla seçenek işaretlenebilmesi nedeniyle oran yüzde 100’ü geçmektedir.

 Tablo 6’da uluslararası öğrencilerin Türkçe öğrenme kaynakları TÖMER %65.7, TV %19.4 ve aile çevresi %17.1 şeklinde sıra lanmaktadır. Çizelgede de görüldüğü gibi öğrencilerin büyük kısmı Türkçe Dil Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde (TÖMER) dil eğitimi almışlardır.

 

Tablo 7: Öğrencilerin Ailelerinin Oturduğu Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı

Katılımcıların ailelerinin yarısına yakınının kentlerde yaşadıkları (%41.6) Tablo 7’de görülmektedir. Öğrencilerin aileleri şehirden sonra büyük kentte (%20.7), daha sonra ise köy veya kasabalar da (%20.6) yaşamaktadır.

  

Tablo 8: Öğrencilerin AnneBabalarının Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı

 Tablo 8’de öğrencilerin anne ve babalarının eğitim düzeyleri ortalamasının oldukça yüksek olması dikkat çekicidir. Her ne kadar öğrenci annelerinin eğitim düzeyi, babalara oranla düşük olsa da, annelerin yaklaşık %31’inin lisans ve %21.9’unun orta okul öğrenimine sahip olması önemli bir bulgudur. Babaların eğitim düzeyi dağılımına bakıldığında, büyük bir kısmının lisans (%40.4) ve lisansüstü (%18.6) eğitimlerinin olduğu görülmekte dir. Öğrencilerin annebabalarının saptanan eğitim durumları, başka bir ülkede yükseköğretim için talepte bulunan öğrencile rin mensup olduğu çevrenin ve ailelerinin genel olarak nitelikli bir eğitimöğretime sahip olan ailelerden geldikleri çıkarımını yapmamıza olanak vermiştir.

 

Tablo 9: Öğrencilerin Ailelerinin Ortalama Aylık Gelir Dağılımı (TL)

 

 Araştırmada sorgulanan gelir durumunu, katılımcılardan 162 öğrenci yanıtsız bırakırken diğer katılımcılar yanıtlamıştır (Tablo 9). Katılımcılar arasında 4 kişi 15012000 TL gelir aralığında iken, 2001 veya üstü gelir durumuna sahip grup içinde %17.2’lik oranla 94 öğrencinin ailesi bulunmaktadır. Ayrıca katılımcılar arasında 500 TL altı gelir aralığında bulunan 100 aile toplam katılımcıların %19.2’sini oluşturmaktadır. Ailesi 5011000 TL gelir aralığı aralığında bulunan 151 öğrenci, araştırmaya katılan öğrencilerin %27.6’sıdır.

Tablo 10: Öğrencilerin Türkiye’deki Aylık Harcama Dağılımları (TL)

 

 Tablo 10’un incelenmesinde görüldüğü gibi, 354 öğrenci (%64.9) aylık 200500 TL civarında harcama yaparken, 169 kişi ise (%31.1) 5001000 civarında harcamayla Türkiye’de öğrenimine devam etmektedir. Bu durum öğrencilerin önemli bir kısmının orta ya da düşük düzeyli bir tüketim düzeyi ile eğitim lerini sürdüklerini göstermektedir.

 

Tablo 11: Öğrencilerin Şu Andaki Gelir Kaynakları

*Birden fazla seçenek işaretlenebilmesi nedeniyle oran yüzde 100’ü geçmektedir.

 Tablo 11’de araştırmaya katılan öğrencilerin %52.2’si giderleri ni bursla karşılamaktadır. Bunun yanı sıra, öğrencilerin görece sosyoekonomik düzeyi yüksek ailelerden gelmesi de devlet olanakları ile finansmanlarını kolaylaştırmaktadır. Öğrencilerin %37.4’ü ailelerinden destek almaktadır. Bu durum bursların uluslararası öğrencilerin temel kaynağı olduğunu da göstermektedir.

 

Tablo 12: Uluslararası Öğrencilerin Aylık Ortalama Harcama Türlerine Göre Dağılımı

Araştırmada elde edilen sonuca göre (Tablo 12), öğrencilerin en çok masrafı yiyecek için yaptıklarını belirten 401 katılımcı, ayda ortalama 170 TL harcamaktadır. Öğrencilerin ikinci en önemli harcamalarını ulaşım oluşturmaktadır; 380 öğrenci ayda ortalama 90 TL ulaşım için masraf yapmaktadır. Giyim için harcama ayda en az 10 TL olarak belirtilirken, en çok 700 TL olarak görülmektedir. Giyim için 355 öğrencinin aylık ortalama 180 TL harcama yaptığı görülmektedir. Eğitim (kitap, fotokopi, kırtasiye, kurs, öğrenim, harcı, vb.) için 334 öğrenci ayda orta lama 126 TL harcadıklarını ifade etmiştir.

  

Tablo 13: Öğrencilerin Üniversite Hakkında Bilgi Edinme Kaynaklarına Göre Dağılımı

*Birden fazla seçenek işaretlenebilmesi nedeniyle oran yüzde 100’ü geçmektedir.

 Tablo 13’e göre öğrencilerin internet kaynaklarından üniversite hakkındaki bilgilenmesi katılımcıların %33.9’unu oluştururken, arkadaşların tavsiyesi ile gelen öğrencilerin oranı ise %27.3’tür. Devlet kurumlarının duyurusuyla gelenler %27.2’lik orana sahiptir.

 

Tablo 14: Uluslararası Öğrencilerin Türkiye’de Yükseköğretimi Tercih Etme Nedenleri 

*Birden fazla seçenek işaretlenebilmesi nedeniyle oran yüzde 100’ü geçmektedir.

Araştırma kapsamında ulaşılan en önemli çekici faktör kültürel yakınlıktır (Tablo 14). Kültürel yakınlık faktörü, %49.8’lik orana sahip olarak en önemli nedenler arasında ilk sırada gelmekte dir. Araştırmaya katılanlardan 227 öğrenci (%43.7) kendileri için en önemli faktörün Türkiye’nin yükseköğrenim imkanı sağlama açısından gelişmiş bir ülke olması nedeniyle Türkiye’yi tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan 213 öğrenci (%41) Türkiye’yi kendi ülkesine göre ekonomik bakımdan gelişmiş bir ülke olması için tercih ettiklerini belirtmiştir. 

 

Tablo 15: Türkiye’de Öğrenim Gören Uluslararası Öğrencilerin Üniversiteyi Tercih Etme Nedenlerine Göre Dağılımları 

*Birden fazla seçenek işaretlenebilmesi nedeniyle oran yüzde 100’ü geçmektedir.

 Tablo 15’e göre katılımcıların %49.7’si Türkiye’deki üniversiteyi öğrenimleri için tercih etmelerine neden olan en önemli çekici faktör olarak “eğitim gördükleri fakültenin iyi eğitim sağlaması nı” belirtmiştir. “Üniversitenin tanınmışlığını” en önemli faktör olarak görenler, katılımcıların %40.2’ini oluşturmaktadır. Üçün cü en önemli faktör olarak belirtilen ise öğrencilerin okudukları programdaki derslerin ilgilerine uygun olması, kendileri için en önemli çekici faktör ve tercih sebebidir. Bu faktörü belirten 136 öğrenci, katılımcıların %25’ini oluşturmaktadır. Ayrıca 130 öğrenci ise (%23.9) öğrenim gördükleri üniversiteyi programla rın çeşitliliği sebebiyle tercih ettiklerini belirtmiştir.

 

Tablo 16: Uluslararası Öğrencilerin Mezun Olduktan Sonra Çalışmak İstedikleri Ülke Konusunda Görüşlerinin Dağılımı

Tablo 16 incelendiğinde araştırmaya katılan öğrencilerin yarı sına yakını (%44.4), mezun olduktan sonra ülkelerine dönmek istediklerini belirtirken, öğrencilerin %22.4’ü mezun olduktan sonra ne yapacaklarından emin olmadıklarını belirtmişlerdir.

 

Tablo 17: Uluslararası Öğrencilerin Kendi Ülkelerine Dönme Durumunda Türkiye’de Aldıkları Eğitimin Ülkelerinde Yararı Konusunda Görüşlerinin Dağılımı

 

Tablo 17’de öğrencilerin ülkelerine dönme durumunda aldık ları eğitimin yararı konusuna bakıldığında, Türkiye’de aldıkları eğitimin ülkelerinde yeni projelerde yararlı olacağını düşünen öğrencilerin oranı %48.6’dır. Bu oranı sırasıyla ülkelerinin işgücü niteliğinin gelişmesine katkı sağlayacağını düşünenler (%45.7),ülkelerinin uluslararası ilişkilerinin gelişmesinde katkı sağlayacağını düşünenler (%37.8), ülkelerinde yabancı dillerin kullanılmasına katkı sağlayacağını düşünenler (%27.5), ülkelerine kültürel konulardaki gelişim için katkı sağlayacağını düşünenler (%25.3) izlemektedir. Türkiye’de aldıkları eğitimin ülkelerinde bir yararı olmayacağını düşünenlerin oranı ise %12.5’tir.

 

Tablo 18: Uluslararası Öğrencilerin Mevcut Eğitimlerine İlişkin Değerlendirmeler

Araştırmaya katılan uluslararası öğrencilerin Tablo 18’de yer alan maddelere verdikleri yanıtların aritmetik ortalamaları dikkate alındığında, öğrencilerin en yüksek katılım gösterdik leri ilk beş madde sırası ile şunlardır: “aldıkları eğitim mesleki gelişimlerine yeterli düzeyde katkı sağlamaktadır” (madde 1= 3,69), “Kütüphane çalışmalarımı yapmak için sağlanan fiziksel imkânlar yeterlidir” (madde 2= 3.64), “eğitim ortamları fiziksel açıdan uygundur” (madde 3= 3.59), “her hizmetin ya da tesisin kullanımının ücretli olması yararlanmamı engellemektedir” (madde 4 = 3.57), “bilgisayar, fotokopi, internet vb. destek hiz metleri sayı ve hizmetin sürekliliği açısından yeterlidir” (madde 5 = 3.56).
 

Tablo 19: Öğrencilerin Türkiye’deki Eğitimlerinin Etki ve Değerine İlişkin Bulgular

Tablo 19’a göre öğrencilerin “Türkiye’deki eğitimlerinde, farklı kültürlerden gelen insanlarla etkin bir iletişim kurmalarının mümkün olduğu” (madde 1, X = 3.7), “Türkiye’de aldığı eği timin gideceği ülkede geçerli iyi bir meslek sağlaması” (madde 2, X = 3.7), “Türkiye’de aldığı eğitimin özgüvenini geliştirme si” (madde 3, X = 3.7), “Türkiye’de aldığı eğitimin çalışacağı işyerlerindeki potansiyel işverenlerini olumlu etkileyeceği” (madde 4, X = 3.6), “Türkiye’de aldığı eğitimin özgür bir kişilik geliştirmesini destekleyeceği” (madde 5, X = 3.6), “Türkiye’de aldığı eğitimin diğer kültürleri anlaması için kendisine katkıda bulunması” (madde 6, X = 3.6), “Türkiye’de aldığı eğitim dene yiminin eleştirel düşünce becerilerini geliştirmesi” (madde 7, X = 3.6), “Türkiye’de aldığı eğitimin sorun çözme becerilerini geliştirmekte olduğu” (madde 8, X = 3.6), “Türkiye’deki eğitim deneyiminin kendisine farklı kültürlere karşı daha açık görüşlü olması konusunda olumlu katkı sağlamakta olduğu” (madde 9, X = 3.6), “Türkiye’de aldığı eğitimin küresel düzeyde geçerli beceriler/bilgiler kazanmasını sağlamakta olduğu” (madde 10, X = 3.5), “Türkiye’de aldığı eğitimin çalışacağı işlerde kendisine daha yüksek ücret kazandıracak olduğu” (madde 11, X = 3.4) yargılarına ilişkin görüşlerinin “büyük ölçüde katılıyorum” aralı ğına karşılık geldiği görülmektedir.

TARTIŞMA ve SONUÇ

Araştırma bulgularının analizi ve diğer literatür kaynaklarının değerlendirilmesi yoluyla ulaşılan sonuçlar araştırma amaçla rıyla ilişkili olarak bu kısımda sunulmuştur. Uluslararası öğrenci ler üzerinde yapılan bu çalışmada katılımcıların öncelikle bekâr, erkek ve ağırlıklı olarak lisans düzeyinde öğrenci grubunu oluş turduğu görülmüştür. Uluslararası öğrencilerin üniversite, program ve branşların dağılımına göre bakıldığında, araştırma ya katılan öğrencilerin çoğunluğu Ankara Üniversitesi’ni ve sosyal bilimleri tercih etmişlerdir. Araştırmaya katılan uluslara rası öğrencilerin yarısından çoğunun Türkiye’ye ilişkin olumlu algılarının bir tercih nedeni olduğu görülmektedir. Öğrencilerin Türkiye’ye olan kültürel yakınlıkları yanı sıra nitelikli bir yükse köğrenim sağlama ve ekonomik bakımdan göreli olarak geliş miş bir ülke olarak algılamalarından dolayı Türkiye’yi tercih ettikleri saptanmıştır. Öğrencilerin bu tercihlerine karşın Anka ra’daki üniversitelerinin bu öğrencilerle kültürel açından bir bağ kurma yönünde çabaları olmadığı görülmektedir. Katılımcı ların yarısından fazlası Ankara’daki üniversite/fakültelerin iyi eğitim sağlamasını tercih nedeni olarak göstermişlerdir. Yine öğrencilerin yarısına yakını üniversitenin tanınmışlığının tercih lerinde önemli bir faktör olduğunu belirtmişlerdir. Öğrencilerin okudukları programdaki derslerin öğrencilerin ilgilerine uygun olduğu, programların çeşitliğinin yeterli görüldüğü saptanmış tır. Bu durum Ankara’daki devlet üniversitelerinin uluslararası öğrenciler tarafından iyi yükseköğrenim kurumları olarak tercih edildiğini göstermektedir. Uluslararası eğitim talebini en belir leyici etken, öğrencilerin eğitim amacıyla gittikleri ülkenin ken dilerine göre kültürel yakınlığı yanında eğitimin akademik nite liğidir. Bu bağlamda çalışmaya katılan uluslararası öğrencilerin eğitim gördükleri üniversiteye bağlı fakültenin nitelikli eğitim sunması, üniversite tercihlerini etkilemede birinci sırada önem taşıyan etmenlerdendir. Öğrencilerin üniversitelerinin burs sunması, öğrenim gördükleri üniversitenin öğrenim ücretleri nin uygun düzeyde olması, öğrenim gördükleri programdaki derslerin ilgilerine ve piyasaya uygun olması, öğrenim gördük leri programdaki derslerin toplumsal sorunların çözümüne katkısının olması, ülkelerinin sadece öğrenim gördükleri üni versite ile işbirliği içinde olması, öğrenim gördükleri üniversite çevresindeki sosyalkültürel yaşamın kendilerine uygunluğu ve üniversitenin bilgilerine web sitesinden kolaylıkla ulaşılabilme si gibi faktörler, üniversite tercihinde etkili olmaktadır. Araştır ma sonucuna göre, ailelerinin eğitim durumları daha üst düzey de olan bireyler eğitim seviyeleri düşük ailelere göre daha fazla uluslararası eğitim talebi göstermektedir. Araştırmada katılım cıların yarısından çoğunun lisansüstü eğitime sahip olan aileler den geldikleri görülmektedir. Bununla birlikte, geldikleri yaşam yeri de eğitim talebinin etkilenmesinde ve hatta ülkeye geldik ten sonra uyum sağlamalarında önemli bir faktör olarak görül mektedir. Uluslararası öğrenci hareketliliği gerek Dünya, gerek se Türkiye ölçeğinde doğal olarak dil ve eğitime ilişkin sorunların yanı sıra pek çok sosyoekonomik sorunu da beraberinde getirmiştir. Eğitim için Türkiye’ye gelen uluslararası öğrencilerin üniversitedeki eğitim dillerinin çoğunlukla Türkçe ve İngilizce olduğu görülmektedir. Öğrencilerin çoğunluğu Türkçe eğitim almaktadırlar. Türkçe tercihi kuşkusuz öğrencilerin önemli bir kısmının Türk kökenli olması ile yakından ilişkilidir. Ancak, ulus lararası Türk öğrencilerin farklı Türkçe lehçeleri konuşması akademik başarılarını da etkilemektedir. Çalışmada, Türkçe eğitim veren üniversitelerde iyi düzeyde Türkçe bilen uluslara rası öğrenciler başarılı iken, dil açısından yeterli olmayan öğrencilerin dersleri anlamada güçlük çektikleri sonucuna varılmıştır. Nasrin (2001) de çalışmasında uluslararası öğrencilerin dil sorunundan bahsederken, Türkiye’deki öğrencilerde de “dil engeli” öğrencilerin sorunları arasında yer almaktadır.

Her ülkenin kendine has bir eğitim sistemi olmakla beraber, farklı bir dili öğreniyor olmanın öğrenimi olumsuz etkilemesi kaçınıl mazdır. Dili yeterince rahat kullanabilen ve dersleri anlayabilen bireyler konuya ilgileri oranında daha rahat iletişim kurarlar. Bu durum uyma davranışını etkileyen kişisel etmenlerden “kişinin kendine güven duyması” ile de doğrudan ilgili olduğundan, öğrencilerin uyma davranışı göstermeleri kolaylaşır. Öğrenciler genellikle Türkçeyi 1115 ay arası bir sürede öğrenmişlerdir. Dil yeterliliği ile birlikte ülkeler arasında eğitim sistemindeki farklı lıklar da uluslararası öğrencilerin eğitime uyum sürecinde önemli bir faktördür. Bu sonuç, Holmes (2006)’un Yeni Zelanda’nın eğitim sistemi ile Çin eğitim sistemini karşılaştırdığı çalışmasında saptadığı öğrencilerin iki sistem arasındaki farklı lıklar yüzünden bazı zorluklar yaşadığı bulgusuyla benzerlik göstermektedir. Bu sorunun çözümü için Galloway & Jenkins (2005) tarafından yapılan çalışmanın bulguları yol gösterici olabilir. Kaliforniya ve Teksas’ta bulunan iki özel üniversitenin öğrencilerinin katılımı ile yapılan çalışmada, uluslararası öğren ciler eğitim programlarının geldikleri ülkelere göre ve bazı konulara göre oluşturulmasını istedikleri belirtilmiştir (Gallo way & Jenkins, 2005). Bununla birlikte Orta Doğu’dan ve Türk cumhuriyetlerinden gelen öğrencilerin İngilizce ya da diğer dil lerde eğitim alma imkânına sahip oldukları bir dünyada yaşa dıkları göz önüne alındığında öğrencilerin Türkçeyi uluslararası bir yükseköğretim dili olarak gördüklerini söyleyebiliriz. Bunun la birlikte öğrencilerin çoğu ortadüzeyli gelire sahip olan aile lerden gelmektedir ve ağırlıklı olarak Türkiye devlet bursu ile kısıtlı bütçeyle eğitimlerini sürdürmekte ve buna uygun bir yaşam tarzı ortaya koymaktadırlar. Öğrenciler eğitim süreleri içinde en çok yiyecek, ulaşım, giyim ve eğitim için harcama yapmaktadır. Bu sorunun sadece Türkiye’de öğrenim gören uluslararası öğrencilere özgü bir sorun olmadığı, farklı ülkeler de yapılan çalışmalarda da benzer sonuçlara ulaşıldığı görül müştür (Taub & Komives, 1998). Güçlü (1996) yaptığı çalışma da, uluslararası öğrencilerin en fazla güçlük çektikleri sorunlardan birinin mali yardım konusu olduğunu belirtmiştir. Kaçmazoğlu ve Şeker (1998) ve Çağlar’ın (1999) yaptıkları araş tırmalarda uluslararası öğrencilerin aldığı burs miktarının oldukça düşük olduğu ve bunun öğrenciler için büyük sıkıntılar doğurduğu belirlenmiştir. Açıkalın ve ark. (1996) ise yaptıkları çalışmada uluslararası öğrencilerin büyük çoğunluğunun aldık ları Başbakanlık burslarını yetersiz bulduklarını ve dörtte üçü nün sadece bursla geçindiklerini belirlemişlerdir. Öğrenciler, Türkiye’deki eğitim deneyimlerini olumlu görmektedir. Bunun yanında üniversite yaşantılarına ilişkin olumlu deneyimler fark lılık göstermektedir. Öğrenciler genel olarak aldıkları eğitimin büyük ölçüde mesleki gelişmelerine katkı sağlamasını bekle mektedir. Ayrıca öğrenciler akademik açıdan karşılaştıkları sorunlarını çözmek için akademik danışmanlarının kısmen istekli olduklarını düşünmektedirler. Öğrenciler ders aldıkları öğretim elemanlarının gerektiğinde kısmen yardımcı oldukları nı ve yine kısmen kendilerine adil ve tarafsız biçimde davran dıklarını düşünmektedirler. Öğrenciler öğrenim gördükleri üni versitelerin ve kütüphanelerin fiziksel açıdan uygun olduğunu ve bilgisayar, fotokopi, internet vb. destek hizmetlerinin yeterli olduğu görüşündedirler. Öğrenciler Türkiye’deki arkadaşlarının öğrenimlerinde kısmen destekleyici olduklarını düşünmektedirler. Olumlu deneyimler öğrencilerin öğrenimlerini Türkiye’de sürdürmelerinde önemli bir motivasyon sağlarken buna karşın kimi olumsuz deneyimler de göze çarpmaktadır. Bunlar, “üni versite içi sosyal ve kültürel faaliyetlerin öğrencileri çok yönlü olarak geliştirmemekte olduğu ve öğrenci topluluklarına katıla mamakta” oldukları ve “Türkiye’de her hizmetin ya da tesisin kullanımının ücretli olmasının yararlanmalarını engellediği” şeklinde belirtilmiştir. Üniversitelerin ticarileşmesinin artması ile uluslararası öğrenciler, daha çok olumsuz deneyim ve eğitim olanaklarına erişim sınırlılığı yaşamaya başlamaktadırlar. Öğrenciler Türkiye’deki eğitimlerinin etkililiği ve değerine ilişkin olarak Türkiye’de aldıkları eğitimin özgür bir kişilik geliştirmele rini destekleyici olmak yanı sıra diğer kültürleri anlamalarına katkı sağladığını, deneyimlerinin eleştirel düşünce becerilerini ve özgüvenlerini, sorun çözme becerilerini geliştirdiğini ve fark lı kültürlere karşı daha açık görüşlü olmalarını sağladığını ifade etmişlerdir. Öğrenciler Türkiye’de aldıkları eğitimin küresel düzeyde geçerli beceriler/bilgiler kazanmalarını sağladığını ve aldıkları eğitimin ülkelerinde iyi bir meslek sağlayacağını düşünmektedirler. Ayrıca bu öğrenciler Türkiye’de aldıkları eği timin çalışacakları işlerde kendilerine daha yüksek bir ücret kazandıracağı görüşünü de taşımaktadırlar. Öğrencilerin yakla şık yarısı Türkiye’deki eğitimlerini bitirdikten sonra ülkelerine dönmek istemektedirler. Öğrencilerin üçte biri mezun olduktan sonra nerede kalacaklarına karar vermemişlerdir. Öğrencilerin iş bulmaları, kararlarında önemli bir faktör olmaktadır. Eğer öğrenciler Türkiye’de veya daha gelişmiş bir ülkede iş imkânları olursa, kendi ülkelerine dönmek istememektedirler. Kendi ülkelerine dönmek isteyen öğrenciler ülkelerinde gerçekleştire cekleri yeni projelerle yararlı olacaklarını, ülkelerinin işgücü niteliğinin gelişmesine olumlu etkiler sağlayacakları inancında dırlar. Ayrıca ülkelerinin uluslararası ilişkilerinin gelişmesine katkı sağlayacakları konusunda görüş birliği içindedirler.

 

Araştırma Önerileri
Farklı öğretim düzeyleri ve farklı programlar ile daha yerel düzeyde üniversiteleri kapsayacak şekilde eğitimin uluslarara sılaşmasına ilişkin saptamalar yapacak araştırmalar gerçekleş tirilebilir. Uluslararası öğrenciler ve yerel öğrenciler arasındaki ilişkileri yerel öğrencilerin perspektifinden inceleyen araştırma ların gerçekleştirilmesi konuyu bütünlemeye yardımcı olabilir.

Üniversite Yönetimlerine Yönelik Politika ve Uygulama Önerileri
Öğrencilerin Türkiye’de geçirdikleri eğitim süreci doğrultu sunda ülkeyi ve eğitim gördükleri kurumu pozitif algıladıkları belirlenmiştir. Buna göre ‘üniversite yöneticileri uyum prog ramları’ oluşturulması, uluslararası öğrencilerin Türk kültürüne ve eğitim sistemine daha hızlı uyum sağlamalarına katkı sağ layacaktır. Öğrencilerin kendi kültürlerini sunmalarına imkân tanınması, uluslararası öğrencileri memnun edeceği gibi yerli öğrencilerin de bu kültürel zenginliklerden faydalanmalarına imkân sağlayacaktır. Üniversitelerde uluslararası öğrencilere hizmet sunacak ofisler kurulmalıdır. Bu ofisler, öğrencilere hem akademik hem de sosyal destek sunmalıdır. Kendi imkanları ile gelen uluslararası öğrencilerin yaşadığı maddi sorunu çözmek için uluslararası öğrencilerin kampus içinde veya dışında yarızamanlı olarak çalışmalarına imkân sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Ders aldıkları öğretim elemanları uluslararası öğrencilerin sınıfa taşıdığı kültürel farklılıkların sınıf iletişimini ve dersin amacına ulaşmasını etkilediğinin farkında olmalı ve onların varlığını göz ardı etmeyerek derse onları da katabilmek için çeşitli yollar düşünmelidir. Bu öğrencilerin grup çalışma larında aktif rol alabilmesine yardımcı olmalı, derste soru cevaplarken veya sunu yaparken ek süre istediklerinde izin verilmelidir. Konuşma düzeylerini yükseltecek programlara ve etkinliklere katılmaları için öğrencilerin cesaretlendirilmeleri ve güdülenmeleri gerekmektedir. Eğitim sistemleri arasındaki farklılıkların etkisini azaltacak şekilde Türkiye’deki programlar da uluslararası öğrencilerin talepleri doğrultusunda bazı düzen lemeler yapılabilir. Üniversitelerin uluslararasılaşma politikala rının önemli bir parçasını oluşturan öğrenciler, üniversitelerin ve ülkelerin ticari ve ekonomik planlarının bir parçası olmaktan öte ülkelerarası ve insanlar arası ilişkilerin geliştirilmesinin bir aracı olarak görülmelidir.

KAYNAKLAR
Açıkalın, A., Demirel, Ö., & Önsoy, R. (1996). Türkiye’de yükseköğrenim gören Türk cumhuriyetleri öğrencilerinin sorunları. Ankara: Pegem A.
Aziz, A. (1990). Araştırma yöntemleri teknikleri ve iletişim. Ankara: İLAD.
Balcı, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A.
Bennell, B. & Pearce, T. (2003). The internationalization of higher education: exporting education to developing and transitional economies. International Journal of Educational Development, 23(2), 215232.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2001). Research Methods in Education. London, Newyork (5th Edition): TaylorFrancis Group
Çağlar, A. (1999). Türk üniversitelerinde öğrenim gören Türk cumhuriyetleri ve akraba toplulukları öğrencilerin sorunları. TODAİE Amme İdaresi Dergisi, 32 (4), 133169.
DidouAupetit, S. (2002). Küreselleşme, NAFTA ve Meksika’da yükseköğretim sistemi: Konular, tehditler ve reformlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 8192.
Galloway, F. J., & Jenkins J. R. (2005). The adjustment problems faced by international students in the United States: a comparison of international students and administrative perceptions at two private, religiously affiliated universities. NASPA Journal, 42(2), 175187.
Gibbons, M. (1998). Higher education relevance in the 21st Century. Paper presented at UNESCO World Conference on Higher Education. Paris (pp. 2728).
Güçlü, N. (1997). Transnational student mobility. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 3340.
Günay, D, (2003) Akreditasyonun niteliği ve mühendislik eğitimi üzerindeki etkisi. Makina Mühendisleri Odası V. Ulusal Makina Mühendisliği ve Eğitimi Sempozyumu. İstanbul (pp 117134).
Holmes, P. (2006). Problematizing intercultural communication competence in the pluricultural classroom: Chinese students in a New Zealand university. Language and Intercultural Communication, 6(1), 1834.
Kaçmazoğlu, H. B., & Şeker, H. (1998). Türk cumhuriyetleri, türk ve akraba topluluklarından gelen öğrencilerin Türkiye ve kendi ülkeleriyle ilgili gözlemlerine dayanarak ortaya koydukları sorunlar: Atatürk Üniversitesi örneği. Sosyoloji Bilimler Enstitüsü, 1(12), 86104.
Kasapoğlu, A., Mileti, D., Çabuk Kaya, N. (2009). International student survey at boulder campus of University of Colorado. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009, 1(1), 127141. Retrieved from http://dergiler.ankara.edu.tr/ dergiler/49/1148/13477.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2010). Milli Eğitim istatistikleri: Örgün Eğitim. Ankara: MEB.
Nasrin, F. (2001). International female graduate students’ perceptions of their adjustment experiences and coping strategies at an Urban Research University. Retrieved from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED452336.pdf
OECD (2004). Internationalization of higher education. Policy Brief. August, 2004. Retrieved from http://www.ehea.info/Uploads/ Seminars/0408_OECD_Internationalisation_HE_Vincent Lancrin.pdf
Sağırlı, M. (2005). Eğitimin küreselleşmesi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 58, 424475.
Scott, P. (2002). Küreselleşme ve üniversite: 21. yüzyılın önündeki meydan okumalar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimler, 2(1),191208.
Sugimura, M. (2008). International student mobility and Asian higher education framework for global network. AsiaPacific Subregional Preparatory Conference. Retrieved from http:// citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.547.825 2&rep=rep1&type=pdf
Taub, D. J. & Komives, S. R. (1998). A comprehensive graduate orientation program: practicing what we preach. Journal of College Student Development, 39 (4), 394398.
Varghese, N. V. (2009). GATTS and transnational mobility in higher education. In: Higher education on the move: new developments in global mobility, Bhandari R., & Lauglin S. (Eds). Newyork: AIFS Foundation.
Evet, CP (2006). Yüksek öğretimin dünya çapında bölgeselleşmesi: uluslararası organizasyon için politika önerileri. Yükseköğretim Politikası, 19, 111 128.
Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2007). Türkiye'nin yükseköğretim. Ankara: YÖK.
Ward, C & Masgoret, AM (2004). Yeni Zelanda'daki uluslararası öğrencilerin deneyimleri; Ulusal Anket Sonuçları hakkında rapor. Alındı http://www.educationcounts.govt.nz/ yayınlar / / 14700 uluslararası